Słyszeliście o wielkich historiach Montessori? Ja poznałam ten sposób nauki dzięki książce „Metoda Montssori od 6 do 12 lat”, o której już Wam pisałam. Wielkie historie to takie opowiadania, które w prostych słowach tłumaczą tak naprawdę cały świat i pozwalają dziecku zapoznać się z wieloma dziedzinami nauki jednocześnie. Historii tych jest pięć – pierwsza obejmuje powstanie świata i Ziemi, druga – powstanie na Ziemi życia, trzecia – powstanie człowieka, czwarta – pisma, piąta – liczb. Niestety w książce przedstawiona jest tylko jedna z tych opowieści. I to wcale nie pierwsza, a druga. Postanowiłam więc na własną rękę poszukać reszty..
Nie jest to trudne, jeśli zna się język angielski. Miałam jednak nadzieję, że uda mi się znaleźć polskie wersje, z których mogłabym skorzystać. Niestety – znalazłam tylko jedną, którą ciężko nam się czytało. Skończyło się na tym, że jednak musiałam wziąć się za tłumaczenie. A skoro już przetłumaczyłam, to pomyślałam, że może komuś jeszcze się przyda, więc dziś pokazuję ją Wam. Zaznaczę tylko, że ta wersja historii jest przeze mnie trochę zmieniona – pominęłam w niej działanie sił nadprzyrodzonych i skupiłam się raczej na naukowej stronie.
Kilka uwag
Zanim przejdziecie do historii, jeszcze kilka uwag z mojej strony. Ta historia ma w założeniu dać dzieciom takie ogólne pojęcie, bez wchodzenia w szczegóły. Ale kiedy już przeczytacie historię – może się ona stać punktem wyjścia do zgłębiania związanych z nią tematów. Listę przykładowych tematów i dodatkowych aktywności, które mogą Was zainteresować dodałam na końcu.
Czego potrzebujesz do opowiedzenia historii:
I ostatnia sprawa – przed przeczytaniem historii dzieciom, przeczytajcie ją sami. W nawiasach znajdziecie pomysły na to, jak przedstawić dzieciom niektóre zagadnienia w bardziej czytelny sposób. Żeby za nimi podążać, trzeba sobie wcześniej przygotować kilka rzeczy: napompowany balon i coś do przebicia, świeczka i zapalniczka, zdjęcie Drogi Mlecznej, Słońca, układu słonecznego, trochę piasku, zdjęcie pokazujące różnice rozmiarów Ziemi i Słońca, woda zabarwiona na jakiś kolor, olej, miód płynny, przezroczysty pojemnik – najlepiej wąski i wyskoki (szklanka lub zlewka), kamień, wysoki pojemnik z sodą, ocet. Jeśli chodzi o zdjęcia, to ja sobie po prostu za wczasu pootwierałam odpowiednie zakładki w internetowej przeglądarce.
A teraz przechodzę już do historii:
PIERWSZA WIELKA HISTORIA MONTESSORI
Na początku była tylko nieskończenie gęsta i gorąca osobliwości. (przebij balon) Nagle nastąpił w niej Wielki Wybuch. Zaczął się czas i powstały cząsteczki. Były tak małe, że nawet najmniejszy kurz wydawałby się przy nich wielki. (Zapal świeczkę) Powstało też światło – światło jaśniejsze niż mogłoby się nam wydawać. Ciepło z niego płynące było tak duże, że wszystkie substancje jakie znamy – żelazo, złoto, skały, woda – były gazami. Cząsteczki tych substancji pędziły chaotycznie, a kiedy się zderzały – przestawały istnieć. Nasz wszechświat mógł przestać istnieć właśnie w tej chwili, tak szybko jak się pojawił. Ochłodził się jednak na tyle, że cząsteczki zwolniły i jakaś niewidzialna siła zaczęła je do siebie przyciągać z wielką mocą. Protony, neutronu i elektrony – bo tak nazywają się te cząsteczki – zaczęły się ze sobą łączyć. Dzięki temu powstały dwa pierwiastki: wodór i hel. Pierwiastki te wkrótce zmienią ten chaotyczny wszechświat.
Minęło ponad 5 miliardów lat. Cząsteczki w dalszym ciągu łączyły się ze sobą nie mogąc się oprzeć przyciąganiu. (eksperyment z papierem: do sporej miski wlewamy wodę i powoli wrzucamy małe kawałki papieru. Obserwujemy co się dzieje – bez dmuchania czy dotykania). Kiedy uderzały o siebie powstały galaktyki, rodziły się gwiazdy o wielkiej energii. Nasza Droga Mleczna ma setki miliardów gwiazd, a nasze Słońce, to tylko jedna z tych gwiazd. Nasza galaktyka nie jest typową galaktyką, bo tylko spiralne galaktyki są bogate w metale, których potrzebujemy do życia. (zdjęcie drogi mlecznej)
Kiedy patrzymy w niebo widzimy miliony gwiazd, ale każda gwiazda, którą widzimy jest w naszej galaktyce – na Drodze Mlecznej. Nawet gwiazdy z naszej galaktyki są tak daleko od nas, że ich światło potrzebuje milionów lat, żeby do nas dotrzeć. A wiecie jak szybko podróżuje światło? Z prędkością 300 tyś km/s. To znaczy, że przez sekundę światło obiegnie ziemię siedem razy. Gdybyśmy jechali samochodem 160 km/h bez zatrzymywania się, zajęłoby nam to 10 dni i 10 nocy. A światło zrobi to w 1 sekundę. Pstryknij palcami – światło właśnie obiegło ziemię 7 razy. To teraz spróbujcie sobie wyobrazić jak daleko od ziemi są gwiazdy, z których światło dociera do nas miliony lat.
50 milionów lat temu, w kolejnym kosmicznym wypadku, z przyciągających się cząsteczek, narodziło się nasze słońce (obrazek Słońca) Kiedy narodziła się ognista kula, która później miała się stać naszym słońcem, była milion razy większa niż dziś. Nie była jednak tak duża by stać się błękitnym olbrzymem i wybuchnąć. Jej rozmiar był w sam raz by zagwarantować jej długie i dające energię życie. Kiedy cząsteczki się łączyły, małe grudki nie dawały się przyciągnąć sile słońca. Same zaczęły wypełniać prawa kosmiczne i przyciągać się wzajemnie. W ten sposób powstały planety naszego układu słonecznego i zaczęły kręcić się i krążyć wokół słońca po wyznaczonych ścieżkach. Właśnie tak niebieska perła, która później stała się Ziemią rozpoczęła swoją podróż. (zdjęcie układu słonecznego)
We wszechświecie jest tak wiele planet, że naukowcy obliczyli, że gdyby każda z planet odpowiadała jednemu ziarnku piasku, to mielibyśmy tyle piasku, że moglibyśmy zasypać całą Polskę na ponad 200 metrów wzwyż. Jedna z tych gwiazd, jedno z tych ziarenek piasku spośród tysięcy milionów innych ziarenek piasku, to nasze Słońce, a jedna milionowa część tego ziarenka to nasza Ziemia. (pokazać trochę piasku, który przyklei się do opuszka palca i spróbować policzyć ziarenka)
Czy ktoś wie, czemu Słońce wygląda na takie małe? Słońce wygląda na mniejsze od ziemi, bo jest tak daleko. Światło potrzebuje aż 8 minut, żeby dotrzeć do nas ze słońca. Jeśli chcielibyśmy pojechać do słońca samochodem z prędkością 160 km/h, zajęło by nam to 106 lat. W rzeczywistości Słońce jest milion razy większe niż Ziemia. Słońce stało się naszym słońcem 5 miliardów lat temu i będzie świecić przez jeszcze co najmniej 5 miliardów lat, zanim jego energia się wyczerpie i pozostawi nasz świat zimnym i ciemnym. (zdjęcie pokazujące różnice rozmiarów Ziemi i Słońca)
Kiedy ziemia zaczęła powstawać, była tak gorąca, że składała się z wirujących gazów. Kiedy jednak zaczęła się kręcić w przestrzeni kosmicznej, zaczęła się szybko ochładzać. Cząsteczki na zewnątrz wystygły i skurczyły się. Tuląc się do siebie, przybliżały się do środka ziemi. Potem się rozgrzewały i rozszerzały, oddalając się w kierunku krawędzi – chłodnego kosmosu. Ten taniec trwał przez setki milionów lat. W końcu jednak cząsteczki ostygły i ustabilizowały się. Cięższe cząsteczki poszły na dno, jak kamienie rzucane w wodę i utworzyły jądro. Lżejsze utworzyły płaszcz ziemski, a najlżejsze pozostały na powierzchni tworząc skorupę ziemi.
Mam tu 3 płyny, każdy o innej wadze:
Nalej kolorową wodę, potem miód i zobacz jak tonie na dnie. Nalej olej i zobacz jak pływa. Tak działa siła.
Mogę wstrząsnąć tą miksturą, ale zanim skończy się dzień, ona znów się ustoi i ułoży tak, że najcięższa ciecz będzie na dnie, a najlżejsza – na górze. To jedna z zasad, które działają we wszechświecie.
Cząsteczki przybrały 3 różne formy – ciała stałe, ciecze i gazy. Wszystko co znamy, każda cząsteczka na ziemi może być albo ciałem stałym, albo cieczą, albo gazem. Stan w którym się znajdują zależy od ich temperatury.
W ciałach stałych cząsteczki są bardzo do siebie przywiązane, kochają się i trzymają razem, tak że trudno je rozdzielić. Tworzą kształt, który nie zmienia się dopóki nie użyjemy siły. Kiedy jakaś część ciała stałego się odłamie, np. jeśli rozłupiemy kamień, cząsteczki w dalszym ciągu trzymają się mocno między sobą i pozostają kamieniem. (Pokaż kamień)
W cieczach cząsteczki trzymają się razem, ale nie tak mocno. Nie mają własnego kształtu, ale wypełniają każdą przestrzeń. Rozlewają się na boki, w dół, do góry. Dlatego właśnie możemy włożyć naszą rękę do wody, a do kamienia nie. (zademonstruj)
Cząsteczki gazu wcale się siebie nie trzymają. Poruszają się swobodnie we wszystkich kierunkach. Wszystkie cząsteczki we wszechświecie podlegają tym prawom.
Najcięższe cząsteczki Ziemi zatonęły i utworzyły środek planety. Stały się ciałami stałymi – nic dziwnego, cząsteczki z zewnątrz Ziemi napierały na nie z ogromną siłą. Takie napieranie lub przyciskanie nazwa się ciśnieniem. Płaszcz ziemi, pomiędzy jądrem i skorupą ziemską pozostał cieczą i jest bardzo gorący (w końcu im cieplej, tym cząsteczki są dalej od siebie). Te stopione skały naciskane przez skorupę chciały się wydostać, jednak skorupa im nie pozwalała. Więc wybuchły. (Przygotuj wcześniej wąski pojemnik z sodą. Teraz dolej do niego ocet. Eksperyment zasymiluje wybuch wulkanu, a piana będzie wylatującą lawą.)
Wulkany wybuchały na całej Ziemi, wokół naszej planety utworzyła się więc wielka chmura. Kiedy gorące cząsteczki skończyły wybuchać Ziemia znów się ochłodziła i zaczął padać deszcz. Woda, która zbliżała się do ciepłej ziemi, podgrzewała się i zmieniała w parę (czyli w gaz) tworząc więcej chmur nad ziemią. Chmury te zasłoniły słońce i pozwoliły się Ziemi znów ochłodzić. Gazy zmieniły się w ciecze, a coraz więcej cieczy zamieniało się w ciała stałe (bo im zimniej, tym cząsteczki trzymają się bliżej siebie). Ciągle padało i padało, przez Ziemię przechodziły straszne burze, a woda wypełniała wszelkie zagłębienia. Powstały jeziora, rzeki, stawy i oceany. Stygnąc ziemia marszczyła się coraz bardziej – tak jak stary ziemniak. Te zmarszczki tworzyły góry, a rowki stawały się oceanami. W końcu chmury zniknęły. Słońce znów uśmiechnęło się do Ziemi. Ziemia była gotowa na powstanie życia.
Jakie tematy można poruszyć poszerzając tę historię?
Jakie tematy można poruszyć poszerzając tę historię? Oto kilka pomysłów. Dodatkowo do tematów dołączam pytania, na które dzieci mogą spróbować same odpowiedzieć, korzystając z dostępnych materiałów czy też z internetu. Ja pytania te zapisywałam na oddzielnych kartonikach i prosiłam Kluska, żeby wybrał sobie te, które go akurat dzisiaj interesuje. Następnie Klusek szukał odpowiedzi i na razie wspólnie zapisywaliśmy je w specjalnie przeznaczonym do tego zeszycie. Zanim przejdziecie do pytań, warto zgłębić wybrany temat w inny sposób, żeby dziecko wiedziało już coś więcej o danym zagadnieniu i żeby wiedziało, gdzie ewentualnie można szukać dodatkowych informacji.
Nie przy wszystkich tematach znajdziecie dodatkowe źródła. Nie wszystkie tematy na razie poruszaliśmy. Mam nadzieję, że z czasem i z naszymi postępami lista ta będzie się rozrastać i wzbogacać o kolejne materiały i tematy do rozważań.
I już ostatnia uwaga – zacznijcie od wybrania jednego czy dwóch tematów do bardziej dogłębnych badań. Nie ma co się rzucać na wszystkie od razu. Założeniem wielkich historii jest to, że wszystkie powtarza się co roku, za każdym razem skupiając się na jakimś innym ich aspekcie.
Dodatkowe materiały do całej historii:
Stworzenie Ziemi – Dokument National Geographic
1) Wulkany
Dodatkowe materiały:
- Superwulkany – film
- Jeśli macie możliwość odwiedźcie również Sudecką Zagrodę Edukacyjną
Przykładowe pytania:
1. Czy umiesz nazwać wszystkie części wulkanu? Jakie są typy wulkanów?
2. Znajdź na każdym kontynencie przynajmniej jeden wulkan, który wybuchł. Spróbuj zaznaczyć je na mapie.
2) Układ Słoneczny
Dodatkowe lektury:
Sześć ciekawych publikacji na temat kosmosu znajdzieci tutaj
Dodatkowe pytania:
1. Wymieniając planety układu słonecznego w kolejności od Słońca mamy Merkury, Wenus, Ziemię, Marsa, Jowisz, Saturna, Urana i Neptuna. Spróbuj uszeregować planety w kolejności od najmniejszej do największej.
2. Ziemia to przykład planety skalistej, Neptun to planeta gazowa. Czy wiesz czym różnią się te typy planet? Jakie jeszcze planety należą do planet skalistych, a jakie do gazowych?
3. Długość dni i lat różni się na różnych planetach. Na ziemi doba trwa 24 godziny, a rok 365 lub 366 dni. Spróbuj dowiedzieć się ile czasu trwa doba i rok na innych planetach. Ile lat miał byś teraz na Merkurym? A ile na Neptunie?
4. Jeszcze do niedawna naukowcy uważali, że w układzie słonecznym jest 9 planet. W roku 2006 stwierdzili jednak, że ostatni – Pluton, nie jest tak naprawdę planetą. Spróbuj dowiedzieć się, czemu zmienili zdanie.
3) Powstanie kontynentów
Dodatkowe źródła:
Poznajemy kontynenty – Szkoła Profesora Szymona
Co by było gdybyś żył na superkontynencie Pangea?
Dodatkowe lektury:
Biblioteczka Montessori Geografia Wydawnictwo Egmont
Poza ciekawostkami na temat kontynentów, znajdziecie tam też mapy, flagi, nazwy krajów i stolic, które można uzupełniać na mapach kontynentów dzięki załączonym naklejkom. Jest też duża mapa świata i bardzo ciekawy sposób, żeby przedstawić dzieciom, jak oddać na płaskiej mapie kulistą formę ziemi:
Pytania:
1. Teoria płyt tektonicznych mówi o tym, że kontynenty rozpadły się na kawałki pływające po magmie płaszcza ziemi. Płyty te zderzają się i oddalają. Spróbuj nazwać wszystkie części budujące ziemię. Czy potrafisz znaleźć nazwy największych płyt tektonicznych?
2. Skorupa ziemska dzieli się na dwa różne typy: część kontynentalna zrobiona jest z granitu a oceaniczna z bazaltu. Granit jest lżejszy niż bazalt, skorupa oceaniczna jest cięższa. Kiedy oceaniczna i kontynentalna płyta nachodzą na siebie, ta oceaniczna idzie pod spód. W tym miejscu często wybuchają wulkany. Spróbuj znaleźć obrazek, który dobrze to ilustruje. Jaki rodzaj ruchu płyt powoduje trzęsienia ziemi?
3. Czy możesz znaleźć trzęsienia ziemi na każdym kontynencie? Porównaj miejsce płyt tektonicznych z trzęsieniami ziemi. Czy zauważasz coś ciekawego?
4. Czy wiesz ile jest obecnie na Ziemi kontynentów? Spróbuj narysować je i nazwać wszystkie.
5. Obecnie na Ziemi jest 7 kontynentów: Europa, Azja, Ameryka Północna, Ameryka Południowa, Afryka, Antarktyda, Australia. Ale kiedyś ten podział był inny i kontynenty też nazywały się inaczej. Czy potrafisz podać nazwy trzech kontynentów, które były wcześniej
4) Budowa Ziemi
5) Stany skupienia
6) Grawitacja i inne siły działające w przyrodzie
7) Typy skał
Dodatkowe materiały:
Gra „Minerały i kamienie ozdobne Polski” z książeczką
Pytania:
1. Granit jest najstarszą skałą na ziemi. Może mieć miliardy lat. Bazalt powstaje ze stygnącej lawy więc jest skałą magmową. Najstarszy bazalt ma zaledwie 200 milionów lat. Czy znasz inne skały magmowe? Dlaczego niektóre z nich wyglądają jak szkło? Dlaczego mają w sobie bąbelki?
2. Są dwa typy skał magmowych. Czy uda ci się znaleźć ich nazwy?
Podsumowanie
Pytania i dodatkowe materiały można oczywiście dopasowywać do wieku dziecka. Pytania i materiały tu przedstawione są dobrane z myślą moich Kluskach. Można je jednak upraszczać lub utrudniać w zależności od poziomu wiedzy i umiejętności dzieci, do których są kierowane.
A jak Wam podoba się taki pomysł na naukę? Czy chcielibyście, żeby kolejne historie również pojawiły się na blogu? A może macie jakieś ciekawe pytania czy dodatkowe źródła lub lektury, które moglibyście polecić, żeby uatrakcyjnić moją listę? Dajcie znać w komentarzu.
Oryginalną historię i część pytań zaczerpnęłam z tej strony.
Pamiętaj, że ja w ten artykuł włożyłam czas i pracę. Jeśli więc Ci się podoba i uważasz, że może się przydać komuś z Twoich znajomych – udostępnij go dalej. Takie udostępnienia i komentarze, to dla mnie znak, że moja praca nie idzie na marne.
Jeśli masz do mnie jakieś konkretne pytanie, pisz pod wpisem lub na maila nasze.kluski@o2.pl Pomogę, na ile będę umiała.
A jeśli jesteś na blogu po raz pierwszy – serdecznie zapraszam do zapoznania się z zakładką „Od czego zacząć czytanie bloga?”
